Festulolium i/lub życica – pasze na najwyższe wydajności
Prof. Dr hab. Cezary Purwin
Katedra żywienia zwierząt i paszoznawstwa, UWM Olsztyn
Żywienie bydła a przede wszystkim krów mlecznych, staje się coraz mniej zrównoważone tzn. że jedna z pasz zaczyna wypierać z dawek pokarmowych inne i zaczyna całkowicie dominować w ich diecie. Tą paszą jest oczywiście kiszonka z kukurydzy.
Na pytanie dlaczego kukurydza wszyscy odpowiadają w ten sam sposób: bo plonuje lepiej niż inne rośliny pastewne; bo nie jest tak wrażliwa jak trawy na niedobór opadów; bo zbiór jest jednorazowy; bo łatwiej z niej wyprodukować kiszonkę dobrej jakości i w końcu pozwala uzyskać paszę o wysokiej koncentracji energii, która ułatwia bilansowanie dawek dla krów mlecznych. Jednak żywienie oparte na kukurydzy generuje koszty związane z zakupem drogich pasz białkowych oraz mieneralno-witaminowych. W efekcie zmuszeni jesteśmy wprowadzać do dawki pasze GMO oraz syntetyczne witaminy. Jedynym sposobem jest produkcja traw o podobnych możliwościach plonowania oraz wartości energetycznej. Takimi trawami są mieszańce międzyrodzajowe i międzygatunkowe w obrębie kompleksu Lolium (Życica) – Festuca (Kostrzewa). Krzyżowanie umożliwia połączenie w jednym genomie (roślinie) wysokiego plonu, wysokiej strawności i smakowitości a przede wszystkim wartości energetycznej życic oraz większej odporności na suszę i mróz kostrzew.
Przeprowadzone doświadczenie miało na celu określenie możliwości plonowania oraz użyteczności paszowej trzech mieszańców Festulolium oraz ocena poprzez porównanie z życicą mieszańcową. W badaniach wykorzystano trzy typy Festulolium: Perun (Lolium multiflorumh. x Festuca pratensis), Felopa (Festuca pratensis x Lolium multiflorum) i Lofa (Lolium multiflorum (2x) x Festuca arundinacea var. genuina (6x)) oraz życicę mieszańcową (Lolium hybridum) odm. Gala ( Lolium multiflorumx Lolium perenne). W celu realizacji doświadczenia założono 2,5 ha plantacje na terenie Mazowsza. Trawy wysiano we wrześniu 2016 na 2,5 ha polach kompleksu żytniego dobrego. Zielonki koszono na wysokości 6 cm, według następującego harmonogramu: I pokos 18.05, II pokos 14.06, III pokos 14.07. IV pokos 13.09, V pokos 26.10. Próbki zielonek pobierano bezpośrednio po skoszeniu z 2,8 m2 (1 mb pokosu x 2,8 m szerokości koszenia kosiarki) oraz ważono. Na podstawie składu chemicznego oraz strawności określono wartość energetyczną zielonek.
Tabela: Plon suchej masy zielonek oraz udział poszczególnych pokosów (kg/ha)
· **nie zebrano ostatniego pokosu z powodu grząskiego podłoża
· Przy założeniu plonu kukurydzy na poziomie 50 t/ha zielonej masy przy zawartości 33 % SM i wartości pokarmowej podanej powyżej. Plon z 1 ha suchej masy wynosi 16 660 kg, energii 15000 JPM natomiast plon białka 1200 kg.
Uzyskane w doświadczeniu wydajności oraz wartość pokarmowa pozwoliły uzyskać wyniki zbliżone do bardzo dobrego plonu kukurydzy. Wartość energetyczna każdej z traw przewyższała kukurydzę, a zawartość białka była 2 do 2,5 raza większa. Tak wysoka wartość pokarmowa traw wynikała przede wszystkim z przyjętego harmonogramu zbioru. Warunki pogodowe jakie panowały późna i chłodna wiosna i suchy sierpień oraz długa ciepła mokra jesień wpłynęły na specyficzny rozkład plonu (V pokos większy od I). Zbiór wykazał, że mimo niskiego plonu I pokosu nie należy czekać, tylko zgodnie z kalendarzem zebrać go żeby zachował dobra jakość (wysoką wydajność pozwolił II, III, V pokos).
Wykres: Plon energii netto JPM/ha.
Wykres: Plon białka ogólnego (kg/ha)
Nie stwierdzono istotnych różnic w składzie chemicznym ocenianych traw. Wszystkie zielonki charakteryzowała bardzo wysoka wartość energetyczna oraz wysoka zawartość białka ogólnego i BTJ. Analizowano zielonki zawartością energii w porównaniu z kiszonką z kukurydzy i zawartością białka zbliżoną do lucerny (Normy INRA). Felopa zawartością białka ogólnego i wsc. okazała się zbliżona do życicy, pozostałe mieszańce zawierały więcej białka i mniej cukrów. Najwyższym plonem SM charakteryzowały się mieszańce życicy wielokwiatowej i kostrzewy łąkowej: Perun i Felopa. Mieszaniec Perun charakteryzowała najwyższa wydajność energii natomiast Felope najwyższa wydajność białka ogólnego. W mieszańcach międzyrodzajowych Festulolium odmian Perun i Felopa i wynosiły odpowiednio 3333 kg/ha i 3049 kg/ha. Plon energii netto odpowiadał od 13364 do 19815 kg SM biomasy kukurydzy o wartości 0,90 JPM/kg SM, natomiast plon białka przekraczał o ok. 30- 40% wartości dla lucerny oraz 4 krotnie wydajność białka nasion soi w warunkach polskich.
Podsumowanie: Oceniane trawy pozwoliły uzyskać surowiec do produkcji pasz o wartości energetycznej spełniającej wymagania krów o najwyższej wydajności. Wszystkie oceniane mieszańce Festulolium charakteryzowały się wyższą wydajnością energii i białka w porównaniu do życicy mieszańcowej. Festulolium koszone 4-5 razy jest konkurencyjnym źródłem energii i białka w stosunku do kukurydzy i lucerny.
Artykuł z katalogu nasiennego 2019 rok.