Metody nowoczesne - Hydroobsiew

Hydrosiew jako metoda zadarniania terenów trudno dostępnych.

Hydrosiew jest techniką siewu rzutowego, polegającą na hydromechanicznym nanoszeniu materiału siewnego, środków użyźniających ułatwiających przyczepność i substancji biologicznie czynnych. Metodę tę stosuje się głównie do zadarniania i rekultywacji terenów trudno dostępnych, zwłaszcza skarp, nasypów kolejowych i składowisk przykopalnianych.

Karol Finn w 1953 r. opatentował pierwszy siewnik hydrauliczny. Wkrótce podobne siewniki były produkowane już przez kilku producentów. W początkowym okresie przy siewie hydraulicznym stosowano tylko wodę, nawozy, nasiona i słomę.

Jak dobrać skład mieszanki?

W hydrosiewie skład mieszanki trawnikowej dobiera się w zależności od przeznaczenia obsiewanego terenu, a dobrze wykonany hydrosiew eliminuje pylenie np. składowisk kopalnianych czy fosfogipsów. Hydrosiew jest najtańszą technologią zadarniania powierzchni trudno dostępnych skarp i nasypów. Głównym składnikiem nowoczesnego systemu hydrosiewu jest odpowiedni mulcz na bazie włókien celulozowych. Mulcz jest pokrywą ochronną gleby, umieszczaną na jej powierzchni w celu zniwelowania niekorzystnych oddziaływań czynników siedliskowych. Jako mulczu używa się różnorodnej materii organicznej i nieorganicznej. Zadaniem mulczu, z którego po naniesieniu na powierzchnię gruntu tworzy się przeciwerozyjna powłoka ochronna, jest zaotoczkowanie nasion traw, utrzymanie ich na odpowiedniej głębokości oraz dostarczenie im pokarmu do czasu wykiełkowania i wzrostu siewek, kiedy to funkcję przeciwerozyjną przejmą zasiane rośliny.

Działanie mulczu:

-   regulacja temperatury gleby dzięki zatrzymywaniu ciepła na wiosnę i na jesieni – ograniczanie zachwaszczenia,

-   otrzymywanie wody poprzez spowolnienie jej parowania,

-  wzbogacanie gleby w materię organiczną i składniki pokarmowe dostarczone podczas mieszania oraz poprzez stopniowy rozkład mulczu.

Prawidłowa aplikacja mulczu

Mulcz – czyli ściółka, która tworzy sprzyjające warunki kiełkowania nasion – zwykle wyprodukowany jest z wtórnie przerobionego papieru lub drewna. Surowiec drzewny jest przetwarzany aż do uzyskania włóknistego materiału. Regularny układ włókien mulczu jest szczególnie ważny przy zastosowaniu hydrosiewu w terenach narażonych na erozję wodną. Nasiona trawy potrzebują wilgotnego środowiska, aby wykiełkować i prawidłowo się rozwinąć. Zastosowany na glebę mulcz redukuje odparowywanie wilgoci z gleby i z tego względu jego jakość ma duże znaczenie, co przekłada się na lepsze właściwości fizykochemiczne mulczów celulozowych od tych produkowanych z makulatury. W początkowej fazie rozwoju nasion woda potrzebna do ich rozwoju musi pochodzić z nawadniania albo opadów. Gdy tylko gleba ma prawidłową wilgotność, mulcz pomaga nasionom absorbować wodę z wilgotnego gruntu. Słaby wzrost trawy prawie zawsze jest spowodowany tym, że nasiona nie otrzymują wystarczającej dawki wody podczas pewnych krytycznych momentów. Prawidłowa aplikacja mulczu ogranicza także powstawanie erozji. Wodna erozja gleby, spowodowana przez płynące wody opadowe, jest zawsze czynnikiem niekorzystnie wpływającym na zagospodarowywany teren. Mulcz pomaga utrzymać podłoże na miejscu i redukuje możliwość wymywania nasion, zwłaszcza na narażonych na erozję skarpach, umożliwiając uzyskanie jednolitego pokrycia trawą. Warto podkreślić, że podłoże pokryte przy zastosowaniu hydrosiewu w sposób jednolity pozwala nasionom traw kiełkować w warunkach najbardziej zbliżonych do optymalnych. Mulcz zatem poprawia warunki biologiczne dla rozwoju nasion.

Nanoszenie nasion traw powinno się odbywać przy użyciu maszyn zwanych hydrosiewnikami. Są to maszyny służące do mieszania i wysiewania trawy za pomocą elastycznego węża zakończonego działkiem wodnym. Obecnie stosowane hydrosiewniki dzielą się na dwa rodzaje ze względu na sposób mieszania zawiesiny w zbiorniku: z mieszaniem mechanicznym i z hydromieszaniem za pomocą dysz wodnych.

Hydrosiewniki z mieszaniem mechanicznym mają możliwość mieszania większej ilości mulczu niż maszyny z hydromieszaniem. Są za to dużo droższe od porównywalnych maszyn z hydromieszaniem. Budowle ziemne, w tym skarpy drogowe, są narażone na erozję, zwłaszcza powierzchniową, zarówno w trakcie budowy, jak i podczas jej późniejszej eksploatacji. Hydrosiew pozwala skutecznie ochronić pochyły grunt przed erozją wodną i wietrzną, będącą wynikiem wpływu warunków atmosferycznych. Należy pamiętać, że skarpa stanowi ważny element konstrukcyjny budowli ziemnych. Hydrosiew pozwala na całkowite pokrycie trawą dowolnych powierzchni. Tworzy on autonomiczną warstwę troficzną (odżywczą), w której mogą się wykształcić korzenie darni, nawet nie mając dostępu do gleby rodzimej. Proces hydrosiewu rozpoczyna się przez zmieszanie mulczu, nasion traw, nawozów, zagęstników i wody w zbiorniku hydrosiewnika. Następnie zmieszany materiał w postaci gęstej zawiesiny jest przepompowywany ze zbiornika i za pomocą działka wodnego lub dyszy zamontowanej na elastycznym wężu rozpylany na glebę. Zaaplikowany materiał poprawia kiełkowanie i początkowy wzrost trawy przez stworzenie nasionom korzystnego mikrośrodowiska. Jeżeli obsiany hydrosiewem teren jest dobrze przygotowany, a powierzchnie przeznaczone pod zasiew gładkie i splantowane, rezultatem będzie dobrze wykształcona ruń. Generalnie pierwszorzędne znaczenie w hydrosiewie ma jakość nasion traw używanych do hydrosiewu. Natomiast gleba przygotowana do zasiewu zwykle zawiera zarodniki roślin uważanych za chwasty, stąd zastosowanie hydrosiewu nie gwarantuje, że nie pojawią się one w momencie, gdy gleba otrzyma dawkę wilgoci i nawozów.

Zasiew, hydrosiew, darniowanie

Ciepłe i wilgotne warunki pozwalają na szybsze wykiełkowanie nasion. Stan podłoża określa ich tempo wzrostu po skiełkowaniu. Kiedy wszystkie wypadkowe są sprzyjające, trawnik może mieć doskonałe pokrycie i być gotowy do koszenia w czasie od trzech do czterech tygodni. Przy niesprzyjających okolicznościach założenie dobrego trawnika może wymagać wielu miesięcy – nawet do roku. Z kolei przy hydrosiewie w okresach wczesnowiosennych i późnojesiennych zbyt gruba warstwa mulczu redukuje zdolność kiełkowania traw. Wynika to prawdopodobnie z faktu, iż nasiona potrzebują ciepła, a promienie słońca w tym okresie nie są w stanie odpowiednio ogrzać gleby izolowanej przez mulcz.

Każda metoda siewu ma swoje korzyści i wady: zwykły siew, bez zastosowania ochronnej warstwy mulczu, jest najtańszym sposobem założenia trawnika, stosowanym na płaskich obszarach, nienarażonych na erozję, natomiast bardzo słabo zapobiega erozji wodnej i wietrznej. Hydrosiew jest bardzo efektywną kosztowo metodą. Zasiew wykonywany w taki sposób zwykle jest najtańszą metodą zazielenienia danego areału. Użycie lepszego mulczu i odpowiednie jego dawkowanie zawsze pozwolą uzyskać dobre i stałe efekty hydrosiewu. Dzięki stosowaniu mocnego i dobrego mulczu na bazie włókien można osiągnąć stały poziom prawie 100% wschodów trawy. W porównaniu z ceną darniowania wydatki na hydrosiew – zawierający dodatki przeciwerozyjne, zagęstniki, odpowiednio dobrane nasiona, specjalne nawozy i odżywki – są czystą oszczędnością.

Mieszanki traw

Nasiona stosowane w hydrosiewie są zwykłymi nasionami traw. Nie zmienia to jednak kwestii odpowiedniego dobrania mieszanki do warunków miejscowych oraz spodziewanego użytkowania. Mieszanki na zastosowania komercyjne muszą gwarantować pełne zadarnienie powierzchni. Pierwszą zasadą stosowaną w tworzeniu dobrej mieszanki jest położenie nacisku na wyhodowanie darni zabezpieczającej i stabilizującej obsiewane powierzchnie. Odmiany powinny być tak dobrane, aby zabezpieczyć obsiewane powierzchnie od samego początku wzrostu trawy, tworząc w efekcie rozkrzewioną darń. I tak – biorąc pod uwagę różny czas wschodów – mieszanka powinna składać się z kilku różnych gatunków traw, kiełkujących bardzo szybko i stanowiących naturalną ochronę dla następnych odmian wschodzących wolniej, a także powinna mieć dodatek nasion wiążących poszczególne trawy w jednolitą darń. Po drugie, mieszanka powinna być odporna na szczególne warunki miejscowe. Przykładowo mieszanki stosowane na skarpy przydrogowe winny być odporne za zasolenie, umieć przetrwać dłuższy okres suszy, ponieważ nie będą podlewane, oraz znosić zanieczyszczenia chemiczne pochodzące od przejeżdżających pojazdów. Po trzecie, mieszanka traw powinna być odporna na nieprzewidziane sytuacje oraz tzw. czynnik ludzki, w postaci np. złego zaaplikowania danych odmian trawy w określonym miejscu. Ta sytuacja ma również inny wymiar – unifikację gotowych mieszanek nasion, przeznaczonych dla danego zastosowania, np. na pasy przydrogowe. Kompromis zapobiegający nieprzewidzianym wypadkom i pozwalający stworzyć w miarę uniwersalną mieszankę trawnikową jest oparty na jednoczesnym zastosowaniu kilku, przynajmniej 5-7 różnych gatunków i czasami jednej lub dwóch odmian z danego gatunku. W przypadku nieprzyjęcia się którejkolwiek z nich żywotność pozostałych nadal gwarantuje uzyskanie satysfakcjonującego efektu, a prawdopodobieństwo, że żadna z odmian się nie przyjmie, jest bardzo małe.

W prawie każdym miejscu hydrosiewu podłoże może być bardzo różne. Prawdopodobieństwo to zwiększa fakt, że zwykle hydrosiew wykonywany jest na gruntach pobudowlanych czy rekultywowanych, a nie na pierwotnej warstwie urodzajnej. Nie zawsze jest możliwe wykonanie wiarygodnych testów glebowych, a i one mogą dostarczyć błędnych wskazówek. Dlatego ważne jest użycie wieloskładnikowych nawozów ze zwiększoną ilością potasu. Gdy tylko trawnik jest założony i prawidłowo się rozwija, do jego utrzymania mogą być używane standardowe nawozy. Nie powinno się też używać żadnych środków chwastobójczych podczas operacji hydrosiewu.

Dlaczego używa się traw do pokrywania skarp? Ponieważ trawy są najbardziej odporne spośród wszystkich roślin nadających się do wstępnego i trwałego zagospodarowania terenu wokół dróg. W przypadku zastosowania metody hydrosiewu nie jest wymagane podlewanie przyszłego terenu zielonego przez pierwsze tygodnie. Wysiane nasiona nie są wypłukiwane przez deszcze, wywiewane przez wiatry ani wydziobywane przez ptaki.

Dariusz Paprocki

konsultant ds. rynku profesjonalnego

Sowul & Sowul